ingekomen brief

Gemeente Naarden
burgemeester

Minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties
De heer dr. R.H.A. Plasterk
Postbus 20011
2500 EA Den Haag

2 september 2013
Herindeling kleine gemeenten

Excellentie,

Binnenkort ontvangt u van de provincie Noord-Holland het advies over de herindeling van de regio Gooi en Vechtstreek. Herindeling is echter geen onderwerp van alleen deze provincie of van de regio Gooi en Vechtstreek. Als burgemeester met ruime fusie ervaring in kleine gemeenten (minder dan 20.000 inwoners) voorheen in Anna Paulowna en nu in Naarden wil ik daarom in bredere zin uw aandacht vragen voor dit onderwerp.

Kleine gemeenten kunnen vandaag de dag vaak alleen nog maar hun taken uitvoeren door met andere gemeenten samenwerkingsverbanden op te richten. De besluiten over veel gemeentelijke taken worden derhalve vooral binnen deze samenwerkingsverbanden genomen. De gemeenten en dus ook de gemeenteraden komen daardoor automatisch op afstand te staan en gaan dus zelf niet meer direct over de uitvoering van hun taken. De besluiten die binnen deze samenwerkingsverbanden worden genomen zijn een resultante van alle belangen van de verschillende daaraan deelnemende gemeenten en de krachtsverhoudingen binnen zo'n samenwerkingsverband.

Het zal duidelijk zijn dat de kleinere gemeenten dan vaak aan het kortste eind trekken. Objectief gezien vanuit de behartiging van een bepaalde taak hoeft dat niet eens heel erg te zijn. Punt is dat door deze besluitvorming in samenwerkingsverbanden de wil van de lokale gemeenteraad niet meer of onvoldoende tot uitdrukking komt. Daarmee wordt dan vervolgens ook de band tussen kiezer en gekozene doorgeknipt. Immers een raadslid dat op de besluitvorming wordt aangesproken kan uiteindelijk niet anders dan naar dergelijke gezamenlijk besluitvorming verwijzen. Tenminste als er in de betreffende situatie al sprake is geweest van gezamenlijke besluitvorming. Immers wil een samenwerkingsverband met veel gemeenten tot besluitvorming kunnen komen en efficient en effectief kunnen zijn, dan wordt er bij meerderheid van stemmen beslist. Het kan dus voorkomen, dat een gemeenteraad het apert oneens is met een besluit en dat toch dat besluit wordt genomen en uitgevoerd. Zeker kleine gemeenten kunnen gemakkelijk in een dergelijke situatie terecht komen.

Dit kan zich dus straks ook voor doen bij de taken die binnenkort op het gebied van het sociaal domein naar de gemeenten worden gedecentraliseerd. Doel van die decentralisaties is de uitvoering van deze taken via de gemeenten dichter bij de burger te brengen. Voor kleine gemeenten zal dat doel dus niet worden gerealiseerd, omdat ze deze taken op afstand moeten zetten via samenwerkingsconstructies, zonder dat ze daar nog al te veel invloed op hebben. Met andere woorden kleine gemeenten zijn in naam vaak nog zelfstandig, maar in de praktijk helemaal niet meer.

In maart 2014 zijn er weer gemeenteraadsverkiezingen en krijgen de gekozenen hun kiezersmandaat. Een mandaat dat in veel kleine gemeenten niet waar kan worden gemaakt, omdat de gemeente haar taken hoofdzakelijk uitvoert via samenwerkingsverbanden. Dit devalueert het werk van raadsleden en ik kan mij voorstellen dat dit voor hen ook niet motiverend werkt. Dit is slecht voor de democratie, terwijl gemeenten de basiseenheden van die democratie zijn. De omvang van dit probleem is groot namelijk, een derde van de Nederlandse gemeenten is een kleine gemeente. Dat wil zeggen een gemeente met minder dan 20.000 inwoners. Een derde van alle gemeenten is ruim 130 gemeenten. Dit is een ongewenste situatie. Deelt u deze mening?

Ik wil er dan ook bij u op aandringen om alles in het werk te zetten om het binnenlands bestuur op dit punt te verbeteren en er voor zorg te dragen dat via herindeling van kleine gemeenten het kiezersmandaat door de gekozenen adequaat en effectief kan worden uitgevoerd. Ik besef dat het alleen maar creëren van volwaardige en bestuurskrachtige gemeenten door herindeling op zich niet voldoende is. In die gemeenten van grotere schaal zal nog steeds veel aandacht moeten zijn voor de afstand kiezer-gekozen. Met bijvoorbeeld een actief kernenbeleid, wijkgericht werken en goede participatietrajecten kunnen volwaardige en bestuurskrachtige gemeenteraden van grotere gemeenten daar prima op sturen. Langs deze weg ontstaat er weer een lokale bestuurlaag waar zaken integraal tegen elkaar kunnen worden afgewogen, het kiezersmandaat kan worden waargemaakt en volwaardig aan de kiezer verantwoording kan worden afgelegd.

Graag uw gedachten en reactie.

Ik wens u veel succes en kracht bij het geven van invulling aan uw werkzaamheden.

Met vriendelijke groet,
de burgemeester van Naarden,

Mw. dr. Joyce Sylvester